Son yıllarda sosyal medya üzerinden Avrupalı Türklere karşı yapılan provokatif paylaşımların artmasına rağmen, yaz aylarının başlamasıyla birlikte yine milyonlarca Batı Avrupalı Türk ana vatanlarında tatillerini geçirmek için yollara çıktı. Bu provokatif girişimler yetmezmiş gibi, son günlerde Avrupalı Türklerin Türkiye’ye girişlerinde sözde „Vatana Destek Vergisi“ ödeyeceği algısı oluşturulmaya çalışılıyor. Oysa milyonlarca Avrupalı Türk, dört nesildir hem manevi hem de ekonomik olarak Türkiye’ye sürekli katkı sağlamaktadır. Bu ekonomik katkılar, Türkiye’de yapılan doğrudan yatırımların yanı sıra, özellikle ana vatan ziyaretleri sırasında yapılan harcamalar ve ticari ve özel amaçlı maddi transferler yoluyla da gerçekleşmektedir. Bu şekilde Avrupalı Türkler, Türkiye’nin finans sisteminin ihtiyaç duyduğu döviz girişinin önemli bir kısmını da sağlamaktadır.
Avrupalı Türklerin Türkiye’ye ekonomik katkıları, ne Türk ne de Avrupalı araştırmacılar tarafından şimdiye kadar detaylı bir şekilde incelenmemiştir. Bu yazıda, resmi istatistiklerden yararlanarak veya sektör uzmanlarıyla görüşerek, Avrupalı Türklerin Türkiye ekonomisine turizm harcamaları, ticari ve özel transferler aracılığıyla sağladıkları katkıları genel bir bakışla incelemeyi amaçlıyorum. Aynı zamanda, bu konunun daha geniş ve detaylı bir şekilde bilimsel olarak ele alınmasına da dikkat çekmek istiyorum.
BATI AVRUPALI TÜRKLER
1960‚ların ortasından itibaren Anadolu ve Doğu Trakya’dan Batı Avrupa’ya göç eden Türkler, bu ülkelerin ekonomilerine büyük katkı sağlayarak hızla gelişmelerine yardımcı oldular. Şu anda Avrupalı Türkler, dördüncü nesilde yaşadıkları Batı Avrupa ülkelerinin toplumlarında, siyasetlerinde, kültürlerinde, iş hayatlarında ve ekonomilerinde önemli bir konumdadır. Aynı zamanda Avrupalı Türkler, yaşadıkları ülkelerde öz kültürlerini ve Türkiye ile olan bağlarını korumaya da özen göstermektedir.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın verilerine göre, yurtdışında toplam 6,5 milyon Türk vatandaşı veya Türk kökenli yaşamaktadır. Bu Türklerin 5,5 milyonu Batı Avrupa’da ikamet etmektedir ve bu sayının 3 milyonu Almanya’da yaşamaktadır. Almanya’da 100 binden fazla iş insanı çeşitli sektörlerde faaliyet göstermekte, yılda 60 milyar avro ciro elde etmekte ve 500 bin kişiye istihdam sağlamaktadır. Batı Avrupa genelinde ise 180 binden fazla Avrupalı Türk girişimcisinin faaliyet gösterdiği tahmin edilmektedir.
Almanya’daki Türkler ve Almanya-Türkiye ilişkileriyle ilgili daha detaylı ve güncel istatistik verilerin bulunmasından dolayı, bu mevcut verilerden yola çıkarak Batı Avrupa’da yaşayan tüm Avrupalı Türklerin ana vatanlarına sağladıkları ekonomik katkıyı analiz etmeye çalışacağım. Ne yazık ki, Avrupalı Türklerin Türkiye’ye doğrudan yaptıkları yatırımlar ve yurt dışında konsolosluk hizmetlerine ve bedelli askerlik harcamalarıyla ilgili yeterince açık istatistik veriye ulaşamadığım için, bu kalemlerle Türkiye ekonomisine sağlanan maddi katkıyı hesaplamalarıma dahil edemeyeceğim.
TURİZM HARCAMALARI
Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK‚in verilerine göre, 2023 yılında yurtdışında yaşayan 7,7 milyon Türk, yılda birkaç kez olmak üzere Türkiye’yi ziyaret etmiş. Bu ziyaretlerde her bir Türk, ortalama 1.086 dolar harcayarak Türk ekonomisine toplamda 8,4 milyar dolarlık katkı sağlamıştır. Batı Avrupa’da yaşayan Türkler, yurtdışında yaşayan Türklerin yüzde 85’ine, Almanya’da yaşayan Türkler ise yüzde 46’sına tekabül etmektedir. Dolayısıyla, Almanya’da yaşayan Türkler, 2023 yılında Türkiye ziyaretlerinde 3,86 milyar dolar harcayarak Türkiye ekonomisine önemli bir katkı sağlamıştır. Tüm Batı Avrupalı Türkler ise 7,14 milyar dolar harcayarak Türkiye ekonomisine büyük bir destek oluşturmuştur.
TİCARİ TRANSFERLER
TÜİK’in verilerine göre, 2023 yılında Almanya-Türkiye arasındaki dış ticaret hacmi rekor seviyede 49,8 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye’den Almanya’ya yapılan ihracat 21,1 milyar dolar olurken, Almanya’dan Türkiye’ye yapılan ithalat 28,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, Türkiye, AB ülkelerine 104,3 milyar dolar değerinde ürün satmış ve AB ülkelerinden 106 milyar dolar değerinde ürün satın almıştır.
Türkiye’den Almanya’ya yapılan ihracatın bir kısmı, Almanya’da yerleşik Türk işletmeleri ve şirketleri tarafından doğrudan gerçekleştirilmektedir. Özellikle Hazır Giyim ve Konfeksiyon, Yaş Meyve ve Sebze, Hububat ve Bakliyat, Meyve ve Sebze Mamulleri, Kuru Meyve ve Mamulleri, Mobilya ve Orman Ürünleri, Mücevher, Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller, Zeytin ve Zeytinyağı gibi ihracat grupları bu kapsamda yer almaktadır.
2023 yılı geçici ihracat raporlarına göre, Türkiye’nin Almanya’ya yaptığı ihracatın yüzde 16,5’ini Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektörü ürünleri oluştururken, diğer sektörlerin payı ise yüzde 12,7’dir. Bu verilere göre, Türkiye’den Almanya’ya 3,5 milyar dolar değerinde Hazır Giyim ve Konfeksiyon ürünleri ile 2,7 milyar dolar değerinde diğer sektör ürünleri ihraç edilmiştir.
Almanya’daki ihracat alanında faaliyet gösteren Türk uzmanlarla yaptığım görüşmeler sonucunda, Hazır Giyim ve Konfeksiyon sektöründe Türk işletmeleri ve şirketlerinin Türkiye’den ithal ettiği ürünlerin yaklaşık yüzde 25’i, diğer sektörlerde ise yaklaşık yüzde 60’ı Türk işletmeleri ve şirketleri tarafından ithal edilmektedir. Bu tahminlere dayanarak, Almanya’daki Türk işletmeleri ve şirketleri tarafından Türkiye’den ithal edilen Hazır Giyim ve Konfeksiyon ürünlerinin değeri yaklaşık 0,88 milyar dolar, diğer sektörlerin ürünlerinin değeri ise yaklaşık 1,62 milyar dolar olarak hesaplanmaktadır.
Bu hesaplamalara göre, Almanya’daki Türk işletmeleri ve şirketlerinin Türkiye ekonomisine katkısı yaklaşık 2,5 milyar dolar seviyesindedir. Bu, 2023 yılında Almanya’ya yapılan toplam ihracatın yüzde 12’sine denk gelmektedir. Böylece, Almanya’da yaşayan 3 milyon Türk, 2023 yılında ana vatan ekonomisine kişi başına yaklaşık 833 dolar katkı sağlamıştır. Avrupa genelinde yaşayan 5,5 milyon Türk dikkate alındığında, Avrupa’daki Türklerin ticaret yoluyla Türkiye ekonomisine katkısı yaklaşık 4,58 milyar dolardır.
ÖZEL TRANSFERLER
Özel transferler, genellikle Türkiye’de yaşayan aile üyelerine destek olmak veya bayram gibi özel günlerde yardımda bulunmak amacıyla, Almanya’da yaşayan Türkler tarafından banka havale yoluyla gerçekleştirilir. Dünya Bankası tahminlerine göre, 2023 yılında Almanya’da yaşayan Türklerin Türkiye’ye yaptığı maddi transfer miktarı yaklaşık 1,8 milyar dolar olarak açıklanmıştır. Türkiye Merkez Bankası’nın verileri ise bu miktarı yaklaşık 834 milyon dolar olarak göstermektedir. Dünya Bankası, bu verileri kullanarak Almanya’dan Türkiye’ye yapılan özel transferleri belirlemiştir.
Buna göre, 2023 yılında Almanya’daki Türkler, kişi başına ortalama 600 dolar özel sebeplerle Türkiye’ye transfer gerçekleştirmiştir. Bu miktar üzerinden hesaplandığında, Batı Avrupa’daki 5,5 milyon Türk toplamda yaklaşık 3,30 milyar dolar transfer sağlamıştır.
SONUÇ
Yukarıda yaptığım hesaplamalara göre, Batı Avrupa’da yaşayan Türkler 2023 yılında Türkiye ekonomisine turizm harcamaları, ticari ve özel maddi transferler olmak üzere toplamda yaklaşık 15,02 milyar dolar katkı sağlamıştır. Bu da, 5,5 milyon Avrupalı Türk’ün kişi başına yaklaşık 2.731 dolar destek verdiği anlamına gelmektedir.
Avrupalı Türklerin Türkiye ekonomisine sağladığı 15,02 milyar dolarlık katkı, Türkiye’nin en önemli otomobil üreticilerinden ve ihracatçılarından biri olan Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.’nin 2023 yılında gerçekleştirdiği yaklaşık 14 milyar dolarlık cirodan veya Türkiye’nin 2023 yılı ihracatında ikinci sırada yer alan ABD’ye yapılan yaklaşık 14,8 milyar dolar ihracattan daha fazladır. Bu karşılaştırmalar bile, Avrupalı Türklerin Türkiye ekonomisine katkısının büyüklüğünü açıkça ortaya koymaktadır. Bu da, Avrupalı Türklerle ilgili sosyal medyada yaratılmak istenen önyargı ve algıların ne kadar temelsiz ve tutarsız olduğunu gösteren en iyi kanıttır.
Veri eksikliği nedeniyle hesaplamalara dahil edemediğim, özellikle Türkiye’deki yatırımlar ile yurt dışında konsolosluk hizmetleri ve bedelli askerlik için yapılan harcamalar göz önünde bulundurulduğunda, bu katkı miktarının daha da artacağı açıktır.
Bu makalenin amacı, Avrupalı Türklerin Türkiye’ye 60 yıldır sağladığı ekonomik katkıları ana hatları ve rakamlarıyla ortaya koymaktı. Ancak, veri eksikliği ve makale formatında hazırlanan bu yazının kapsamını aşması nedeniyle, bu konuyu detaylı şekilde ele almak mümkün olmamıştır. Bu nedenle, bu önemli konunun bilimsel olarak kapsamlı ve tüm yönleriyle incelenmesi gerekmektedir. Üniversitelerimiz ve araştırma kuruluşlarımızın yanı sıra, ilgili bakanlıklar ve özellikle Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası gibi kurumların, bu çalışmaları teşvik etmesi, koordine etmesi ve veri sağlaması büyük önem taşımaktadır.
İsmail Akpınar
Ekonomist
