SPOR FAALİYETLERİNDEN KAYNAKLANAN YARALANMALAR
Fark edilmezlerse veya uygun şekilde tedavi edilmezlerse, ciddi hastalıklara yol açabilirler. Futbol, buz hokeyi gibi temas ve çarpma içeren sporlar kuvvet gerektirdiğinden, özellikle bu tür sporların katılımcıları büyük risk altındadır.
SPORA KATILIM ÖNCESİ FİZİK MUAYENE
İster amatör olsun, isterse profesyonel sporcu olsun, fizik muayene sağlığı korumada önemli bir adımdır. Hekim, fizik muayene ile aile hikayesinde ani ölüm, kardiomiyopati, aort yırtılması gibi önemli hastalıklar varsa, katılımcıya uygun olan aktiviteye yönlendirebilir. Geçmiş yaralanmalar veya bayılma (senkop) atakları mutlaka hekime söylenmelidir.
SPOR YARALANMALARINDA RİSK FAKTÖRLERİ
- Egzersizde yapılan değişiklikler (süre, sıklık, şiddet)
- Aktivite düzeyi
- Geçmiş yaralanmalar
- Kondisyon düzeyi
- Anatomik anomaliler
- Yetersiz malzeme (ayakkabılar, koruyucu giysiler)
- Zayıf biyomekanik
SPORCU BESLENMESİ
Güreşçiler, jimnastikçiler, patenciler, uzak mesafe koşucuları gibi bazı sporcular, belli kilo sınıflandırmasına göre karşılaşmaktadırlar. Dengeyi sağlamak veya uzun süre idare edebilmek için vücut ağırlığının bir miktar daha düşük olması gerekebilir. Bu nedenle, kilo vermek gerekebilir. Ayrıca, beslenme bozuklukları da gündeme gelir.
Kilo almak için, alınan kalori harcanan kaloriden daha yüksek tutulmalı; kilo vermek için ise, alınan kalori harcanandan daha aza indirilmelidir. Haftalık ideal kilo kaybı 0,5-1 kg’dan fazla olmamalıdır. Çok hızlı kilo kaybı, dehidratasyon ve elektrolit dengesizliklerine yol açabilir.
FUTBOL, BASKETBOL, BUZ HOKEYİ GİBİ OYUNLAR İÇİN BESLENME
Oyun günü beslenme çok önemlidir. Kompleks karbonhidratları içeren bir yemeğin, yeterli sindirim olabilmesi için oyundan 2-3 saat önce tüketilmesi gerekir. Yüksek şeker içeren tatlı yiyeceklerin ve içeceklerin, „rebound“ hipoglisemiye yol açma ihtimalinden dolayı, oyundan hemen önce verilmeleri sakıncalıdır. Oyun boyunca en çok sıvı kaybı terlemeden kaynaklanmaktadır; bu kayıp en iyi soğuk su içilerek karşılanabilir. Elektrolit içeren içecekler, uzun süreli egzersizlerde gerekebilir. Yüksek yağ içeren besinlerin sindirimi uzun zaman alır ve bu tür yiyeceklerin tüketimiyle gastrointestinal geçiş uzun sürebilir, bu da yemek sonrası uyuşukluğa yol açabilir. Oyun öncesi beslenmeyle birlikte, kompleks karbonhidratların tüketilmesi, oyun sonrası yerine konması gereken enerjinin kaynağını oluşturur.
SPOR YARALANMALARI
Birçok spor yaralanması, akut yumuşak doku yaralanması veya sık kullanmadan kaynaklanmaktadır. Önemli zedelenmeler, faaliyetleri sınırlandıran etkenlerdir. Şiddetli çarpma veya ani yön değiştirme hareketlerinin neden olabileceği, akut yumuşak doku yaralanmaları ezilme, burkulma, zorlama ve ligament yırtılmasını içermektedir.
Sık kullanmadan kaynaklanan zedelenmeler, kas-tendon birimi üzerinde tekrarlayan streslerden kaynaklanmaktadır. Lokalize enflamasyona, ödemeye ve hareketle ya da hareket olmaksızın oluşan ağrılara neden olan mikrotravmaya yol açarlar. Sık kullanmadan kaynaklanan zedelenmeler, uygun esneklik ve güç yakalayarak önlenebilir. İstenilen performans ve düzeye ulaşmak için antrenmanın aşamalı olarak artırılması, yeterli ısınma, güç harcama ve sonrasında dinlenme dönemlerinin olması gerekmektedir.
Birinci derecede zedelenmelerde ağrı sadece aktivite sırasında vardır. İkinci derecede, ağrı aktivite ile artmakta ve aktivite bırakıldıktan hemen sonra da devam etmektedir. Üçüncü derece zedelenmelerde ise, ağrı devamlılık gösterir.
TEDAVİ
Genellikle aktiviteye bir süre ara vermek ve dinlenmek gerekir. Nispi dinlenme, önceki aktivite düzeyine göre zedelenmeyi şiddetlendiren, aktivitenin şiddeti ve süresinin azaltılmasıdır. Tam dinlenme ise, iyileşme sürecini hızlandırmak için aktivitenin tamamen kesilmesidir.
Sevgi ve Saygılarımla
Fulya Sağlık
Diş Hekimi
